Davamlı k/t, gələcək nəsillər üçün təbii ehtiyatların qorunması ilə birlikdə, həmçinin ətraf mühitə zərər verməyən kənd təsərrüfatı texnoloji yöntəmlərinin istifadə edildiyi bir quruluşun yaradılmasıdır.
Məqsəd, k/t-dakı məhsuldarlığı qorumaqla birlikdə, ətraf mühitə verilən zərəri mümkün olduğu qədər azaltmaq və k/t ilə məşğul olanların həyat keyfiyyətini yaxşılaşdırmaqdır. Davamlı k/t praktikasında biyoloji mübarizə başda olmaq üzərə, kimyəvi maddələrə qarşı alternativ yöntəmlərdən istifadə olunmaqdadır (Turhan, 2005).
Davamlı k/t anlayışı bəzən organik k/t anlayışı ilə
qarışdırılır. Ancaq davamlı k/t texnoloji yeniliklərdən uzaq yöntəmlərin mənimsənilməsi
deyil, tam tərsi yeni texnoloji yeniliklərin ətraf mühitə və kənd təsərrüfatına
uyğun hala gətirilməsidir.
1983-cü ildə dünyanın bir çox ölkəsindən qatılan liderlər və qruplar davamlı K/T-nı “ekoloji cəhətdən sağlam, sosial ədalətə dayalı, insanpərvərliyə əsaslanan, iqtisadi varlığını davam etdirən" şəklində müəyyənləşdirdilər. Bu dört anlayış məhsulun istehsalından istehlakına qədər k/t-nın bütün mərhələlərində tətbiq oluna bilər.
Kənd təsərrüfatının davamlı ola bilməsi üçün sadəcə bir deyil, birdən çox yöntəm və metod eyni zamanda və ya bir birinin ardınca həyata keçirilməlidir. Bunlara misal olaraq:
Davamlı inkişaf (Sustainable Development)- İqtisadi inkişafın ətraf mühitə zərər vermədən əldə
edilməsinə diqqət çəkən bir anlayışdır. Davamlı inkişaf, günümüzdə insanların
ehtiyaçlarının, gələcək nəsillərin ehtiyaçlarına zərər vermədən qarşılanmasıdır.
Bu yanaşma, təbii sərvətlərin səmərəli şəkildə istifadə olunması, tullantılar
azaldılması və ətraf mühitin daima qorunmasına əsaslanır.
Alternativ kənd təsərrüfatı- Ənənəvi k/t metodlarından fərli olan yöntəmlər üçün istifadə olunan termindir.
Alternativ kənd təsərrüfatı- Ənənəvi k/t metodlarından fərli olan yöntəmlər üçün istifadə olunan termindir.
Orqanik kənd təsərrüfatı- Orqanik k/t davamlı k/t sistemlərindən biridir.
Orqanik k/t-nın məhsulun istehsalından istehlakına qədər özünəməxsus prinspləri
var. Orqanik k/t, istehlakçıların sağlamlıqlarına və ətraf mühitə verdikləri dəyərin
sonucunda ortaya çıxmışdır. Orqanik k/t - sintetik gübrələri, pestisidləri,
böyümə tənzimləyiciləri, geni dəyişdirilmiş orqanizmlərin istifadəsini qadağan
edən bir istehsal metodudur (Demiryürek, 2011;
Dalbeyler və Işın, 2017).
Ekoloji kənd təsərrüfatı- ekoloji cəhətdən təmiz ərazilərdə kimyəvi preparatlardan istifadə edilmədən məhsul istehsalından istehlakadək hər bir mərhələ üzrə müşahidə və sertifikasiyaya əsaslanan sahədir. Aşağıdakı prinsipləri özünə əsas olaraq almışdır:
Ekoloji kənd təsərrüfatı- ekoloji cəhətdən təmiz ərazilərdə kimyəvi preparatlardan istifadə edilmədən məhsul istehsalından istehlakadək hər bir mərhələ üzrə müşahidə və sertifikasiyaya əsaslanan sahədir. Aşağıdakı prinsipləri özünə əsas olaraq almışdır:
- Zəhərli tullantıları minimuma endirmək,
- təbii ehtiyatların mühafizəsi,
- sağlamlığı ön planda tutmaq,
- yerli mühitə uyğunlaşdırma,
- çeşitləndirmə,
- uzunmüddətli dövrdə mənfəəti maksimum dərəcədə artırmaq (Çelik ve ark, 2017).
Həssas
kənd təsərrüfatı- modern texnologiyaların k/t-da istifadə edilməsini,
daha az xərclə yüksək gəlir əldə etməyi və ən əsası da ətraf mühiti qorumağı əsas alan
bir sistemdir. İnkişaf etmiş ölkələrdə 1990-cı illərdən tətbiq olunmağa
başlamış, ölkəmiz üçün isə yenidir.
Qabaqcıl k/t təcrübələri (GAP-Good Agricultural Practices) - "Qabaqcıl Kənd Təsərrüfatı Təcrübələri (GAP)" dünyada qəbul edilən qida təhlükəsizliyi idarəetmə sistemlərindən biridir. Qabaqcıl kənd təsərrüfatı təcrübələrində məqsəd; təbii sərvətləri qorumaq, k/t-da kimyəvi maddələrin istifadəsini azaltmaq, ətraf mühitə, insan və heyvan sağlamlığına zərər verməyən k/t məhsulları istehsal etmək, davamlı k/t ilə ərzaq təhlükəsizliyini təmin etməkdir (Ekmekçi ve ark. 2012).
Nəticə etibarilə davamlı kənd təsərrüfatı gələcək nəsillərin qida güvənliyini riskə atmadan günümüzdə toplumun qidaya olan ehtiyacını ödəmək üçün son dərəcə vacibdir.
Davamlı kənd təsərrüfatını təşviq etmək üçün bu
yöndə toplum şüuru formalaşdırılmalıdır. İlk növbədə cəmiyyətin savadlı hissəsində
formalaşacaq olan bu şüur istehlakçı tələbinin köməyi ilə istehsalçılara yönəlməli
və davamlı k/t inkişafı üçün lazım olan yöntəm və təcrübələrinin mənimsənilməsinə
imkan yaratmalıdır.
Ədəbiyyat
Eryılmaz, G. A., Kılıç, O. (2018). Türkiye’ de
sürdürülebilir tarım ve İyi Tarım Uygulamaları. KSÜ Tarım ve Doğa Dergisi,
21(4), 624–631.
Turhan, Ş. (2005). Tarimda sürdürülebi̇li̇rli̇k ve
organi̇k tarim. Tarım Ekonomisi Dergisi, 11(1 ve 2), 13–24.
Demiryürek, K. (2011). Organik tarım kavramı ve
organik tarımın dünya ve türkiye ’ deki durumu. GOÜ, Ziraat Fakültesi
Dergisi, 28(1), 27–36.
Ekmekçi, K., Acar, A.İ., Yurtlu, Y.B., Hasdemir, M.
(2012). İyi tarım uygulamalarının tarımsal mekanizasyon açısından değerlendirilmesi.
Selçuk Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi, 26(1), 97–103. https://doi.org/10.1017/CBO9781107415324.004
Dalbeyler,
D., Işın, F. (2017). Türkiye’de organik tarım ve geleceği. Tarım Ekonomisi
Dergisi, 23(2), 215–222. https://doi.org/10.24181/tarekoder.364902
Çelik,
Z., Erdal, Ü., Etöz, M. (2017). Türkiye ’ de ekolojik tarımın ekonomik boyutu
ve iklim değişimine etkisi. I.Uluslararası Organik Tarım ve Biyoçeşitlilik
Sempozyumu.
